Mijn vrouw ontvoerde me. Per fiets. Mijn ouders en onze kinderen zwaaiden ons uit.
    Het was een verrassing, al had mijn vrouw die half moeten aankondigen, omdat ik die avond met een vriend had afgesproken. Toen ik de afspraak in onze elektronische agenda’s zette, had mijn vrouw hem elektronisch geannuleerd.
    Ik zag dat en dacht: ‘O.’ Meer niet. Een van de vele voordelen van elektronische agenda’s is dat je leert hoeveel informatie alleen maar ballast is. Toelichtingen, beweegredenen, verzachtende omstandigheden, tegemoetkomingen. Terwijl juist de afwijzing gebaat is bij lage transactiekosten.

Toen we de straat uit waren, zei mijn vrouw: ‘Dit is vanwege onze trouwdag.’
    ‘O ja,’ zei ik.
    De afgelopen jaren was ik telkens in het buitenland tijdens onze trouwdag. Ik vond dat daaraan geen conclusies verbonden mochten worden.
    Dit jaar was ik thuis. Een paar weken geleden had ik het nog gezegd: ‘Dit jaar ben ik eindelijk eens thuis met onze trouwdag.’
     En thuis vergat ik onze trouwdag.

Ooit verzamelde ik bewijsmateriaal van het menselijk tekort. Al snel heb je genoeg voor levenslange veroordelingen van alles en iedereen. Alleen mensen die gehecht zijn aan hun eigen teleurstelling, blijven verzamelen. Onder de verzamelaars bevinden zich veel schrijvers, filosofen en vrouwen met wie ik vroeger een relatie heb gehad.
    De laatste jaren ben ik me gaan toeleggen op de forensische analyse van de hulpeloosheid. Zoals het vergeten van trouwdagen, bijvoorbeeld. Je hoeft niet al te lang te zoeken om sporen van het geluk te vinden. De man die zijn trouwdag vergeet, is de man die niet bang is voor zijn vrouw. Eigenlijk zou je daar al kunnen stoppen: een man die niet bang is voor zijn vrouw. Zij die graag teleurstelling verzamelen, zullen het benoemen als onverschilligheid. Maar waar de angst eindigt, kan de liefde aanvangen. Ik heb me voorgenomen te beginnen in voorjaar 2013.

Lieve Jules,

Er zijn vaardigheden die je je eigen moet maken, als tweejarige. Dat bestrijdt je niet. Maar je hebt een hardnekkig verzet getoond tegen instructie als leermethode.
    Zo ben ik een paar maanden bezig geweest met het onderscheid tussen tram en autoosj. Ik begrijp dat we met autoosj beginnen voor alles wat rijdt. Prima. Als jij vervolgens elke dag de tram die langs ons huis rijdt, onthaalt met een enthousiast ‘Pappa, autoosj!’, dan lijkt het me de taak van de opvoeder om te zeggen: ‘Nee, dat is een tram’. Corrigeer me als ik dit verkeerd zie.
    Ik begrijp ook dat consequente herhaling de kern is van instructie. Dus corrigeerde ik je tientallen malen in alle toonsoorten die binnen mijn bereik liggen. Langzaam ontstond er een ritueel:
    ‘Pappa, kijk, autoosj!’
    ‘Nee, Jules, dat is een tram.’
    ‘Ja! Autoosj!’
    ‘Neehee. Dat is geen auto. Dat is een TRAM.’
    ‘Jaaaa! Isse autoooooosj!’
    Ad absurdum.

Op een gegeven moment heb ik een boekje gekocht met foto’s van voertuigen. Even voor jouw begrip, voor je zus heb ik nooit een boekje gekocht. We hebben boeken zat. Maar ik had een missie. In het boekje stond een foto van een tram. Dat niet alleen, er stond een foto van precies die tram die langs ons huis rijdt – HTM lijn 1 tussen Delft en Den Haag.
    ’s Avonds in bed, wees ik de auto aan en daarna de tram. In beide gevallen hoorde ik een enthousiast ‘autoosj’.
    Avondenlang herhaalde het ritueel zich. Ondertussen ging ik de beroepsmogelijkheden na voor iemand die geen instructies kan verwerken. In dat verband overwoog ik ook of het verstandig was een verhoging van het minimumloon te steunen. En lid te worden van een vakbond, zodat ze nog bestaan als jij ze straks nodig hebt.
    Ik smeekte je. Zeg tram. Alsjeblieft.
    Je zei geen tram.
    Het precieze moment weet ik niet meer, maar er knapte iets. Ik pakte jouw wijsvinger, prikte er mee in het plaatje op de maat van mijn instructie: TRAM! TRAM! TRAM TRAM TRAMTRAMTRAMTRAMTRAM.
    Vanaf die avond hadden we een nieuw ritueel. Je pakte mijn hand, vouwde mijn vingers rond de wijsvinger van je andere hand en maakte een prikbeweging richting het plaatje. Ik werd geacht de bijbehorende uitroepen te produceren. Hilariteit. Bij jou dan.
   
Een week geleden ging je ineens in de fout. We fietsen op straat, de tram kwam er aan en je zei laconiek: ‘Tram.’
    ‘Ja! Tram! Goed zo!’ riep ik over mijn schouder.
    Die aanmoediging beantwoordde je met een kordaat: ‘Ja, isse autoosj!’
    Maar het was te laat. Ik heb je door. Ik ben jouw experiment. Misschien onderzoek je de amusementswaarde van wanhoop. Of de houdbaarheidsdatum van de menselijke wil. Daar zal het proefkonijn niet achter komen.
    Ik geef toe, als methode van kennisverwerving is het experiment in bijna alle opzichten superieur aan instructie. Ik zeg alleen dit: aan de universiteit zijn ethische commissies ingesteld die experimenten met mensen moeten goedkeuren voor ze mogen worden uitgevoerd. Jouw experimenten zouden geen schijn van kans maken. Dat geldt overigens voor bijna alle interessante experimenten.

Soms terg je Vera – of zoals jij haar noemt: He! Ha! Je oudere zus heeft genoeg zelfbeheersing om je niet te slaan, maar ze balt wel af en toe haar vuistje en houdt die vlak voor jouw gezicht.
    In gedachte bal ik nu ook mijn vuistje.
    En in diezelfde gedachte vind jij dat hilarisch.

Het was half vier ’s nachts. Een meute mensen bewoog net genoeg heen en weer om hun aanwezigheid op de dansvloer te rechtvaardigen. De muziek was zestig jaar oud en nagenoeg ondansbaar, maar men weigerde de dansvloer te verlaten.

Die middag had ik gezegd: we gaan dansen. Het was het soort overmoed dat allang niet meer jeugdig is. Rondom overmoed bestaat een soort leeftijdsdiscriminatie. Boven de veertig heet het ineens: wanhoop.
    Wijn en Daan hadden verdacht enthousiast gereageerd op de term ‘dansen’. Zij zijn eveneens de veertig gepasseerd.

Wijn danst precies zoals hij twintig jaar geleden danste. Ook toen was het niet al te best. Hij moest het vooral van enthousiasme hebben. Je goot er een paar chocomel in en hij danste langer dan het Duracell-konijn kon trommelen.
    De chocomel is een jaar of tien geleden afgedankt. Tegenwoordig drinkt hij de hele avond ginger ale. Je kunt dat lood om oud ijzer noemen, maar ik vind het troostrijk. Zolang je de moeite neemt om je voorkeuren in suikerhoudende drankjes bij tijd en wijle te herzien, heb je de toekomst nog niet afgeschreven.

Daan stond op de dansvloer met iemand te praten. Als Daan de dansvloer ziet, dan ziet hij mensen die om een goed gesprek verlegen zitten.
    Dus ik keek naar Wijn.
    Ik was niet de enige. Voor me stonden een meisje en jongen te kijken. Ze waren in overleg.
    ‘Hij is helemaal out!’ riep het meisje. Met haar wijsvinger tekende ze een kurketrekker op haar voorhoofd.
    ‘Ex!’ riep de jongen.
    Ze observeerden hem een moment nauwkeurig.
    Toen zei het meisje: ‘Nee coke, denk ik.’
    Ze keken weer naar de man die het dansen van elke esthetische pretentie had ontdaan, in ruil voor de bewondering van alle toeschouwers die wel eens beelden van de kolibrie hadden gezien en nu ineens beseften ten onrechte te hebben geconcludeerd dat de mens niet was toegerust voor een dergelijke slagfrequentie.
    ‘Je hebt gelijk, het is coke,’ riep de jongen.
    Op dat moment was Wijn zonder twijfel de nuchterste bezoeker van het Amsterdamse nachtleven.

Tijdens het fietsen naar onze slaapplek, vertelde ik hem dat toeschouwers na rijp overleg hadden besloten dat hij coke had gebruikt.
    ‘Echt?’ vroeg hij. ‘Dachten ze dat echt?’
    Het was donker, maar het viel duidelijk te zien: hij glom.

(Wat er voorafging.)

Het waren zitplaatsen, maar iedereen stond. Jij op het kuipstoeltje. Na elk applaus vroeg je of ADO een punt had gemaakt. Jij kon niet weten dat bij ADO om alles wordt geklapt – een hoekschop, een veroverde bal, zelfs een bal die over de zijlijn wordt geschopt. Dat was de afgelopen jaren ook zo. Het huidige succes is geen reden om de eisen op te schroeven.
    Tegen Daan zei je trots: ‘Ik ben voor twee landen. Nederland en ADO.’
    Groningen kwam op voorsprong. Kort daarna maakte ADO gelijk. Een oorverdovend gejuich steeg op. Ik tilde je van het kuipstoeltje en we sprongen mee met de rest van de tribune. Ik schreeuwde. Jij keek me lachend aan, maar met ingehouden adem. Beduusd. Op zulke moment krijg je een vertederend onderkinnetje, omdat je probeert je hoofd in je romp te trekken. Met je bril erbij zie ik dan een voorafspiegeling van een vrouw van middelbare leeftijd die me komt bezoeken in het verzorgingstehuis. Niet elke maand, natuurlijk.
    Er vloog bier door de lucht. Je hield je hand op zoals je doet bij de eerste regendruppels.
    ‘Wat is dat, pappa?’
    ‘Dat is bier.’
    ‘O ja.’
    De zon scheen, er was spectaculair voetbal, er werd gezongen en geschreeuwd. Je verborg regelmatig je gezicht in mijn hals om me kusjes te geven. Kortom, we hadden ons avontuur gevonden. Ik zou niet de man zijn met baardstoppels die goed kon knuffelen, maar de man die zijn hele leven naar het zelfde kantoor fietste en droomde over het meeschreeuwen van antisemitische leuzen. Dat heet: vooruitgang.

De tweede helft was overbodig, wat jou betreft. Je wilde even liggen op de kuipstoeltjes. Ik maakte een kussentje voor je en ging zo staan dat er een schaduw over je gezicht viel.
    Toen moest je plassen. Ik droeg je de trap af, door een opeengepakte verzameling woeste mannen. Ik tikte steeds de man voor me op de schouder en zei: ‘Pardon.’ Ze keken fronsend over hun schouder, soms vijandig. Maar dan zagen ze jou op mijn arm zitten en maakten snel ruimte voor onze doortocht. Soms duwden ze alvast de man opzij die voor hen stond, al dan niet met de mededeling: ‘Hé mongool, ga es opzij.’
    In de tweede helft liep Groningen uit naar een comfortabele overwinning. Een minuut of tien voor het einde zei ik tegen Daan dat ADO het had opgegeven.
    Iemand ontstak een groene rookbom die het speelveld bijna geheel aan het oog onttrok. Jij was echter meer in de ban van het smeulende restant aan de rand van het veld: ‘Straks gaat een voetballer op het vuur staan!’ Toen je zag dat ik je zorg niet deelde, vroeg je: ‘Wat gebeurt er als je op vuur gaat staan?’

We fietsten naar huis door Ypenburg, een uitgestrekte nieuwbouwwijk waarin nagenoeg niemand op straat was. Thuis paste oma op je zusje.
    ‘Vond je het leuk?’ vroeg ik aan je.
    ‘Ja.’
    Dat leek me ook.
    ‘Zullen we binnenkort weer eens gaan?’ vroeg ik.
    ‘Nee.’
    ‘Nee? Je vond het leuk, zei je net.’
    ‘Nee, ik vind het stom.’
    ‘O.’
    ‘Ik wist niet dat oma op zou passen. De volgende keer wil ik bij oma blijven.’
    Oma.
    Ik was niet de eerste die deze nederlaag incasseerde. Laatst zei je tegen je moeder: ‘Je bent de allerliefste van de hele wereld. Bijna net zo lief als oma.’
    Misschien moeten we oma wat meer inzetten om je het belang van de schijf van vijf en een goede mondhygiëne bij te brengen.

De volgende ochtend vroeg je moeder hoe het was geweest.
    ‘ADO had het opgegeven,’ zei je, kauwend op de boterham.
    Einde verslag.

Lieve Vera,

Gistermiddag stonden we in de rij bij het stadion van ADO Den Haag. Jij, Daan en ik. Daan vroeg waarom ik jou had meegenomen. Ik zei dat ik iets zocht om samen te doen. Van je houden is eenvoudig, dat gaat vanzelf. Maar het is niet genoeg. Sterker nog, hoe meer je van iemand houdt, hoe schraler de omgang met die persoon oogt. De liefde moet in activiteit uitgedrukt worden.
    Ooit gaat iemand, wellicht jezelf, je de vraag stellen: wat herinner je je van je vader? Som hoor je andere mensen antwoord geven op die vraag. Die antwoorden luiden nooit: ‘Hij kookte zo goed met de schijf van vijf.’ Of: ‘Hij heeft me het belang van mondhygiëne geleerd. Ik herinner me nog als de dag van gisteren hoe we samen een klemzittend stukje kipfilet met een flosdraad wisten te bevrijden.’ Zelfs dit hoor je nooit: ‘Ik herinner me een lieve man met prikkende baardstoppels die goed was in knuffelen.’
    Kortom, er moet iets gebeuren.

Voor de gezamenlijke activiteit geldt maar een eis: er moet iets op het spel staan. Een activiteit zonder emotie is amusement en tijdverdrijf. Daaraan hebben we geen tekort.
    Het probleem is dat je vader omgaat met emoties zoals de luchtvaartautoriteiten omgaan met flesjes water. Het flesje oogt onschuldig, maar theoretisch kan het ook een explosief zijn. Vanwege die theoretische kans, achten de autoriteiten het wenselijk om elke dag talloze flesjes tegen te houden bij de ingang. Ook je vader voert strenge toegangscontroles uit.
    Het enige terrein waar die controles niet bestaan, is voetbal. Wat er ook gebeurt op het veld, het heeft niets met mijzelf te maken. Ik kan niet opgeblazen worden. En dus laat ik op grote schaal verlangens, hoop, frustratie en woede naar binnen smokkelen. Ik doe het niet zelf, het smokkelen, het voetbal doet het. Dat is natuurlijk een illusie, maar eentje waarin ik geloof. Ik word wel beloond om een oogje dicht te knijpen, als een corrupte douanebeambte.
    Je vindt het wellicht tragisch, dat je vader alleen iets kan voelen op terreinen die er niet toe doen. Dat zal ik niet tegenspreken. Maar als ik zie wat hartstochten aanrichten bij mensen zonder grenscontroles, dan moeten we constateren dat het alternatief ook zijn bezwaren kent.
    Ik zet dus in op voetbal. Je moeder heeft een tijdje geprobeerd je aan het winkelen te krijgen. Wat ik ervaar bij een gestolen overwinning, dat lijken sommige vrouwen te voelen bij de vondst van een uitzonderlijk paar schoenen in de uitverkoop. Dat schurkt aan tegen een Goddelijke verschijning, afgaande op hun reacties.

We hadden kaarten voor het vak dat de fans Midden-Noord noemen, ook ligt het pal op het Oosten. Maar de gezangen zijn meegekomen uit het oude stadion.
    Toen we eenmaal op de tribune zaten, viel me op dat jij het enige kind was onder de tien. Voor ons stootte een hevig getatoeëerde meneer zijn buurman aan en knikte in jouw richting. ‘Kèk nâh, dah klèntje.’
    Er is een speciaal familievak in het stadion, in de hoek van het veld. Daar zaten we de vorige keer. De hele wedstrijd werd verstoord door af en aan lopende vaders met Fanta, patat en kinderen die moesten plassen. Het had meer met de Efteling te maken dan met voetbal.
    Deze keer wilde ik niet in het familievak. Ik had de mevrouw van de kaartverkoop gevraagd of er ook kinderen zaten op Midden-Noord. ‘Ja hoor,’ luidde het laconieke antwoord.
    Misschien had ik moeten vermelden dat je vijf bent.

(Morgen het slot.)

(Wat er voorafging.)

De volgende ochtend begon de bijeenkomst die werd aangeduid als “EU ministerial conference”. Aan een Nederlandse ambtenaar vroeg ik wie er namens Nederland aanschoof: Verhagen of Opstelten.
    ‘Geen van beide,’ zei hij.
    Toen vroeg ik hoeveel ministers er dan wel waren.
    Hij schatte een stuk of vijf.
    De gedachte dat de meeste ministers geen tijd hadden voor een ministersconferentie in Balatonfüred, vond ik geruststellend.

Eurocommissaris Kroes was er wel. Het onderwerp van de conferentie viel onder haar portefeuille en ze zou de openingstoespraak verzorgen.
    Bij het ontbijt zei mijn vrouw: ‘Misschien mag je Kroes wel een hand geven.’ Ze is een zelfverklaard bewonderaar van Kroes.
    Eerst zou Eurocommissaris Kroes spreken, dan een rechterhand van Obama en dan ik. Zo had ik het vooraf verteld aan mijn ouders, aan collega’s en aan wie het verder maar wilde horen.
    In de praktijk bleef de rechterhand van Obama ongezien. Achter de schermen werd onderhandeld over enkele afspraken tussen de EU en de VS. Ook Kroes verdween meteen na haar toespraak. De spreektijd van de rechterhand werd overgenomen door een mevrouw die overkwam als een stagaire.
    Toen was ik aan de beurt. De presentatie verliep naar wens. Sinds mijn onderzoek ook statistische technieken omvat, ben ik verslaafd geraakt aan puntenwolken en staafdiagrammen. Het maakt presentaties bijna tot een soort zelfmedicatie.
    Na mij volgde een paneldiscussie. Inmiddels liepen we achter op schema en de voorzitter maande de sprekers tot bondigheid.
    Een Amerikaan rondde zijn betoog af met de mededeling: ‘Ik wil even zeggen dat ik vanwege de tijd al mijn grappen heb weggelaten’.
    Een Brit opende met: ‘Ik was eigenlijk van plan om een lang oeverloos betoog te houden. In plaats daarvan houd ik nu een kort oeverloos betoog.’

Aan het einde van de middag was ik door mijn visitekaartjes heen. Dat leek me een goed moment om te vertrekken. Ik ontmoette mijn vrouw op het kleine treinstation van de badplaats. Het eerste dat ze vroeg was of ik Kroes een hand had geschud. Dat was niet zo. Daarna vroeg ze: Wat had Kroes aan? Na mijn omschrijving constateerde ze opgelucht: ‘Ze is altijd goed gekleed.’ Naarmate helden schaarser zijn, neemt de tolerantie voor hun misstappen af.

Een paar uur later arriveerden we in Budapest. Tijdens het diner werden we verrast door de kwaliteit van de Hongaarse wijn.
    Mijn vrouw zei: ‘Als we ooit zijn uitgepraat, kunnen we misschien samen in de wijn.’
    Dat idee sprak me aan. Risico’s moeten gespreid worden. Het is onverstandig om alles te zetten op het verlangen naar elkaar. Een gezamenlijk verlangen naar wijn leek me een conjunctuurbestendige aanvulling op het portfolio.